Iz Fonda za humanitarno pravo podsećaju da je Zakon o izmenama i dopunama Zakonika o krivičnom postupku Kosova, koji je stupio na snagu 19. jula 2019. godine omogućio suđenje u odsustvu za krivična dela protivnmeđunarodnog humanitarnog prava i međunarodnog krivičnog prava, učinjena u periodu od januara 1990. do juna 1999. godine.
Napominju da je 2. Juna 2021. godine objavljen Zakon o izmeni i dopuni Zakonika o krivičnom postupku, te da je novim zakonom dodatno pojednostavljena procedura suđenja u odsustvu, posebno istražni postupak protiv lica osumnjičenih za ratne zločine.
“Novim Zakonom iz 2021. godine ukida se rok za istrage krivičnih dela protiv međunarodnog humanitarnog prava i krivičnog prava, za period od januara 1990. do juna 1999. godine. Takođe, uklonjen je uslov da se, kada je reč o licu pod istragom, državi u kojoj se pretpostavlja da isti boravi mora uputiti najmanje pet zahteva, već je sada novom formulacijom dovoljno samo da je `iskorišćena međunarodna policijska saradnja i da takva saradnja nije bila uspešna`”.
Prema zakonu objavljenom 17. avgusta 2022. godine objavljen je novi Zakonik o krivičnom postupku koji predviđa i postupak suđenja u odsustvu za sve vrste krivičnih dela, uključujući i ratne zločine.
“Prema ZKP, istraga za sva krivična dela mora biti završena u roku od dve godine, koja se može produžiti za jednu godinu u različitim okolnostima, predviđenim članom 157. stav 2. Lice kome se sudi u odsustvu uvek zastupa branilac po službenoj dužnosti i ima pravo na bezuslovno ponovljeno suđenje, kad god bude uhapšen”, naveli su.
Podsećaju da je Specijalno tužilaštvo Kosova 2. maja 2023. godine podiglo optužnicu u odsustvu protiv D.R. zbog sumnje da je počinio krivično delo ratni zločin protiv civilnog stanovništva.
“Prema STRK-u, postoji osnovana sumnja da je okrivljeni, obučen u srpsku vojnu uniformu, naoružan automatskom puškom i nožem, dana 2. juna 1999. godine u jedno selo opštine Klina izvršio seksualno nasilje nad ženom albanske nacionalnosti”.
Istog datuma optužnica je podignta i protiv C.A.
“Postoji osnovana sumnja da je okrivljeni u periodu januar-maj 1999. godine u okolini opštine Štimlje, u saizvršilaštvu sa drugim pripadnicima vojnih i policijskih snaga, učestvovao u proterivanju, nanošenju velike patnje ili narušavanju telesnog integriteta ili zdravlja albanskog stanovništva, kao i ubistva albanskog civilnog stanovništva”.
Optužnica u odsustvu je 19. maja podignuta i protiv G.P. zbog sumnje da je počinio krivično delo ratni zločin protiv civilnog stanovništva.
“Prema STRK-u, postoji osnovana sumnja da je okrivljeni, kao pripadnik policijskih snaga rezervnog sastava MUP-a Srbije, u saizvršilaštvu sa drugim policijskim službenicima, u periodu jul-avgust 1998. godine, u selu opštine Kosovo Polje, izvršio seksualno nasilje nad jednim muškarcem albanske nacionalnosti”.
Poslednja optužnica u odsustvu podignuta je protiv I.B. zbog osnovana sumnje da je kao pripadnik srpskih vojnih i policijskih snaga, u saizvršilaštvu sa drugim licima, tokom rata na Kosovu, u selu Zajmovo, opštine Klina i okolnim selima, izvršio pljačku i proterivanje civilnog stanovništva.
Iz Fonda za Humanitarno pravo navode da od kada je podignuta prva optužnica u odsustvu za ratne zločine na Kosovu, nije bilo nikakve potpune informativne kampanje u kojoj bi se okrivljeni pozvali da se predaju jurisdikciji suda.
“Do objavljivanja ovog biltena, nisu preduzete mere predviđene ZKPRK-om u skladu sa kojima se poziv, zajedno sa optužnicom, moraju objaviti na internet stranici Kancelarije državnog tužioca, suda koji vodi postupak i u službenom listu, pozivajući okrivljenog da se preda. Takva obaveštenja apeluju na svaku osobu koja ima relevantne informacije o tome gde se okrivljeni nalazi, da te informacije podeli sa policijom”, naveli su.
Iako su od maja 2023. godine do danas, podignute su četiri optužnice u odsustvu, ističu iz Fonda za humanitarno pravo, sud još nije zakazao nijednu sudsku raspravu, kako bi se postarao da su uloženi razumni napori da se okrivljeni obavesti o glavnom pretresu i obezbedi njegovo prisustvo.
